نظریه ي جامعه ي شبکه اي 

"جامعه ی شبکه ای را می توان شکلی از جامعه تعریف کرد که به گونه ای فزاینده روابط خود را در شبکه های رسانه ای سامان می دهد؛ شبکه هایی که به تدریج جایگزین شبکه های اجتماعی ارتباطات رو در رو می شوند، یا آن ها را تکمیل می کنند. این بـدان  معنی است کـه  شـبکه هـای  اجتمـاعی  و رسـانه  ای در حـال  شـکل  دادن بـه  "شـیوه  ی سازمان دهی" اصلی و "ساختارهای" بسیار مهم جامعه ی مدرن هستند. این شبکه ها تمام واحدها و قسمت های این صورت بندی(افراد، گروه ها و سازمان ها) را به طور روزافزونی به هم متصل می کند"(مهدی زاده ،1931: 813).  

کاستلز ویژگی هـای  اصـلی  جامعـه ی شـبکه ای را بـیش  از هـر  چیـز  در قالـب  متغیر های اقتصادی و بازار متجلی می داند: اقتصاد اطلاعـات ، اقتصـاد  جهـانی ، روابـط  شغلی که معطوف به فعالیت های اقتصادی است، و ظهور نوعی قطب بندی که بـاز  هـم  به نوعی به موضوع "دارا و ندار" می پردازد (کاستلز، 1380).

از آن جا که شبکه ها می توانند بدون هیچ محدودیتی گسترش یابند ، ابزار مناسبی برای فعالیت های مختلف، چون اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی هسـتند .

شبکه های اجتماعی خود نیز دارای ساختار متفاوتی هستند، که موجب شـده  جامعـه  ی جدیدی را به وجود آورند. جامعه ای که در آن تعامل و ارتباط بعد مکان و زمـان  را از میان برده است. اجتماع مجازی که در این شبکه ها تشکیل شـده  افـراد  را بـا  علایـق  و سلایق کنار یک دیگر قرار می دهد .گسترش شبکه های اجتماعی مجازی باعث به وجود آمدن فضای شبه واقعی شده؛ ویژگی های خاص ایـن  جوامـع  چـون  اقتصـاد  مجـازی ، سیاست بربال رسانه، واقعیت مجازی و زمان بی زمانی و مکـان  بـی مکـانی  اسـت ، کـه فرصتی جدید برای افراد و سازمان ها هستند  

نظریه ي شبکه 

نظریه ی شبکه مبتنی بر این فرض است که میان اجزای مختلف جامعه در سطح خرد و کلان، شبکه های تعامل وجود دارد. به هم پیوسـتن  ایـن  شـبکه هـای  تعـاملی  و کــارکردی کــه در آن هــا وجــود دارد ،موجــب حفــظ بقــای ارگانیســم جامعــه می شود(وال یس وول ف^[1]، 5991). تانبرگ^[2] و همکارانش ویژگی اساسی برخی از رویکردهای شبکه را ایجاد کنش جمعی و دست یـابی  بـه  اهـداف  از طریـق  ارتبـاط  و اشتراک اطلاعات می دانند(ویندال ،6731: 041). با این رویکرد، می توان مبنای نظریه ی شبکه را مبتنی بر اصولی چون دست یابی به قدرت، از راه بالا بـردن  سـطح  و توانـایی ارتباط و اشتراک گذاری سرمایه های مادی و غیرمادی دانست .الگوی مارپیچ تعامل(زاییده ی توافق بر سر اصول مشترک، تعامل مداوم و فرایند تلاش و تعامل برای هویت یابی و کسب قدرت است) به چهار اصل سازنده نظریه ی شبکه ی اجتماعی اشاره می کند(بابایی، 1390؛ به نقل از. اسرمن و فائوست^[3]، 9991، 4و7-8):  

• کنشگران و کنش های آن ها، بیش از آن که مستقل باشـند ، وابسـتگی متقابـل  بـا  یکدیگر دارند؛
• به هم پیوستگی(گره های) میان آن ها، مجرای ارتباطی برای جریـان یـافتن  منـابع  مادی و غیرمادی است؛
• مدل های شبکه ای فرصت ها و محدودیت هایی را برای کنشگران ایجاد می کند؛
• مدل های شبکه، ساختار(اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و... ) را به مثابه ی الگوهای پایداری روابط میان کنشگران مفهومی می کند .

ولمن(1988)^[4] اشاره می کند که قواعد و الگوهای تعامـل ، موجـب  ایجـاد  سـاختارهامی شوند. وی مدعی است که شبکه های اجتماعی به شکل مؤثری، می توانند در استخراج الگوها از شبکه های اجتماعی مورد استفاده قرار گیرند. ولمـن  بـرای  خـود  در زمینـه ی  نظریه ی شبکه ی اجتماعی، پیش فرض هایی را پیشنهاد می کند:  

• جامعه از ساختار سلسله مراتبی بـه سـوی  سـاختار  شـبکه ای و چنـد  جمـاعتی  حرکت می کند؛
• سرمایه ی اجتماعی در شبکه های اجتماعی نهفته است؛
• درک الگوها، در ساختن روش های تحلیلی و شناخت شبکه اهمیت دارد زیـرا الگوها، منبع اصلی سرمایه ی اجتماعی پیوند میان مردم، سازمان ها و نهادها هستند؛

 4-  روابط ساخت یافته، نیروی قدرتمند برای کمک به تبیین سیستم های اجتماعی کلان هستند؛

• هنجارها، موقعیت های درون سیستم های ساخت یافته روابط اجتماعی مطابقـت دارند؛
• ساختارهای اجتماعی در روابط میان فردی تأثیر می گذارد؛
• جهان از شبکه ها تشکیل شده نه گروه ها(بابایی .)1390 ،

نظریه ی شبکه مبتنی بر این فرض است که میان اجزای مختلف جامعه در سطح خرد و کلان، شبکه های تعامل ،وجود دارد. به هم پیوسـتن  ایـن  شـبکه هـای  تعـاملی  و کارکردی که در آن ها وجود دارد، موجب حفظ اعضای جامعه می شود. نظریه ی شـبکه  اشاره به ساختار(اجتماعی، اقتصادی ،فرهنگی و...) در شبکه ها به عنوان مدل های شبکه دارد. ارتباطی که میان کنشگران و کنش ها، به هم پیوستن مجرای ارتبـاطی ، مـدلهـای شبکه ای فرصت ها و محدودیت هایی که برای کاربران به وجود می آورنـد ، نمونـه ای از ساختار شبکه ای است. از نظر ولمن قواعد و الگوهای تعامل، موجب ایجاد ساختار در شبکه می شوند. وی مدعی است که شبکه های اجتماعی به شکل مؤثری ،مـیتواند در استخراج الگوها از شبکه های اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد.